Home / Milieumonitor / Milieumonitor provincie Groningen / Duisternis
Duisternis is een belangrijke voorwaarde voor mens en dier om gezond te kunnen leven. Lichtvervuiling en lichthinder ontwricht de natuurlijke levenscyclus van mens en dier. Mensen werken ook steeds meer binnen en zijn gedurende de dag langer blootgesteld aan kunstlicht; dit verstoort de hormoonbalans en leidt tot slapeloosheid en stress. In dit opzicht is duisternis een belangrijke gezondheidsbevorderende factor. In de provincie Groningen was er tot 2016 sprake van een afname van de hoeveelheid duisternis. In de jaren daarna lijkt deze trend tot stilstand te zijn gekomen. Er zijn nog meerdere locaties binnen de provincie waar duidelijk een toename is te zien van de hoeveelheid kunstlicht, maar ook plekken waar het donkerder wordt. Duisternis is, net als stilte, een kernkarakteristiek van de provincie Groningen. De provincie heeft een Dark Sky Park binnen haar grenzen (Lauwersmeergebied) en we hebben twee aandachtsgebieden voor duisternis aangewezen.
Met de indicator opgaand licht kijken we van boven naar beneden. Het is een geschikte indicator om inzicht te krijgen in de hoeveelheid kunstlicht die binnen de provincie wordt uitgestoten. We kunnen hiermee ook zien waar het donkerder, maar ook lichter wordt.
Het Lauwersmeergebied is één van de meeste donkere plekken in Nederland. Door alle inspanningen die de afgelopen jaren zijn gedaan heeft het Lauwersmeergebied de status Dark Sky Park gekregen. Door continu de duisternis te monitoren kunnen we de duisternis bewaken, behouden en versterken.
We hebben een regisserende rol door aandachtsgebieden voor duisternis aan te wijzen. Hiermee versterken we regionale kernkwaliteiten die vaak gemeente-overstijgend zijn en dragen we bij aan andere beleidsthema's en opgaves, zoals het behoud van biodiversiteit en het terugdringen van lichthinder. We stimuleren en faciliteren gemeenten en waterschappen door hen te adviseren over hoe we het behoud van duisternis kunnen versterken in deze gebieden en we maken gebruik van onze regulerende rol door het opnemen van instructieregels voor gemeenten en algemene regels voor burgers in onze verordening.
Daarnaast reguleren we milieuactiviteiten door eisen op te nemen in vergunningen voor bedrijven. Dit komt met name tot uiting in de verplichting om verlichtingsplannen op te stellen wanneer de indruk ontstaat dat een bedrijf veel licht zal uitstralen en zo de mate van lichtvervuiling terug te dringen. We hebben ook een stimulerende en adviserende rol die tot uiting komt in het onder de aandacht brengen van het belang van duisternis bij gemeenten, buurprovincies en belangen- en natuurorganisaties. Tenslotte monitoren we de duisternis om het effect van ons eigen beleid te meten en waar nodig aan te passen. Het monitoren zorgt ook voor meer bewustzijn bij gemeenten. Zij krijgen inzicht in de mate van duisternis binnen hun eigen gemeentegrenzen.
Natuur- en landschapswaarden zoals duisternis en stilte moeten steeds vaker wijken voor meer economische groei. Nederland is hierdoor een van de meest verlichte landen ter wereld. In Groningen is er op veel plekken gelukkig nog wel sprake van duisternis. Uit de Milieumonitor lijkt lichthinder in het landelijk gebied van Groningen de laatste jaren te zijn afgenomen. In de stad Groningen en een aantal andere plaatsen is er sprake van juist meer lichtverontreiniging.
De Omgevingswet biedt de mogelijkheid omgevingswaarden voor duisternis vast te leggen. Dit maakt het makkelijker om duisternis goed te monitoren en eventueel maatregelen nemen als de waarden dreigen te worden overschreden. De Omgevingswet biedt ook de mogelijkheid om duisternis beter te verankeren in de regelgeving als kernkwaliteit binnen een gebiedstype. Hiervoor is het raadzaam om in samenspraak met gemeenten de verschillende gebieden (omgevingszones) met de daaraan gerelateerde grenswaarden in beeld te krijgen.
Wij streven ernaar om duisternis te beschermen op de plekken waar het al donker is. Verder willen we duisternis verbeteren - met name in de twee aandachtsgebieden. Het Nationaal Park Lauwersmeer moet de speciale status 'International Dark Sky Park behouden. Voor delen van het Structuurvisiegebied Eemsmond-Delfzijl geldt dat basisverlichting nodig is om de veiligheid van bewoners en personeel te kunnen garanderen. Daarom streven we ernaar om de intensiteit en duur van kunstlicht en bijbehorende lichtuitstraling te beperken zonder dat dit ten koste gaat van de veiligheid. Bij de beoordeling van lichtuitstraling in het algemeen hanteren we de richtlijn lichthinder van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde als uitgangspunt.
Wij streven naar het verminderen van de openbare verlichting om lichthinder (en het energiegebruik) te beperken. Daarbij houden we rekening met de sociale en verkeersveiligheid. We willen het belang van duisternis verder onder de aandacht brengen bij alle gemeenten, de buurprovincies en belangen- en natuurorganisaties. We willen de status van het Dark Sky Park Lauwersmeer behouden. We lokaliseren en benoemen excessen voor wat betreft lichtuitstoot en nemen maatregelen waar mogelijk om de lichtvervuiling terug te dringen op deze plekken.
We monitoren:
- opgaand licht voor de hele provincie; en
- de hemelhelderheid in Dark Sky Park Lauwersmeer.
Heb je vragen naar aanleiding van de Staat van Groningen of weet je nog een monitor die in de Staat van Groningen opgenomen zou kunnen worden neem dan contact met ons op via: